कृष्णउदाशी
सँधै दुःखको पात बजाइरहने गाउँका लाठेहरू
यसपाली त सबेरै पुगेहोलान्
पात्तलको बाटो हुँदै
सिक्किमे रम भारी हाल्न
रिङ्गिप, कि त बिजनबारी ।
कसरी ओभाए होलान्
मातृत्वले लछप्पै भिजेका मन
बामे सर्नै नथालेका नानीहरूलाई
एकपाटो स्तन चुसाई नसक्दै
लैनो गाईलाई कलिलो बन्सो खोज्न
खङ्खोला पुगेका सुत्केरी आमाहरुको ।
कस्ले पोख्यो होला इँवा खोलो भन्दा लामो बाँसुरीको धुन ?
पारि ओडारे भीरको थाप्लोमै बसेर
जीवनका सप्पै दुःखहरू बगाउने गरी
कसरी सम्हाल्दै होलान गाउँका आमाहरू
स्यालघुरीको मोच लागेर
छेरौटीले सखापै भएको नानीहरुको गाउँ ।
पानी बगेजस्तै गरी
मान्छेको जिन्दगी बगिरहन्छ
देख्नै पाइएन
हाम्रा बाजे, बूढाबाजेहरुको अनुहार
थाहा छैन
कुन वसन्त भएर फुल्यो होला बैँशको गुलाब ?
कुन शरदमा मुस्कुरायो होला
जीवनको सयपत्री ?
उहिले उहिलेदेखि आजसम्ममा
कति बद्लिए होलान्
ब्याङ्ग्रेखोल्साका भलायाका रुखहरु
तर छोडेका छैनन् तुलिगाँडाहरुले
खोल्सै तर्सिने गरी कराउन
जसरी छोड्नै सक्दैनन्
गाउँका आमाहरूलाई
दुःखका भारीहरुले ।
जीवनको मोह सुसेल्दै सुसेल्दै
भालुबाँसको पखेतामा सोइसोइला खेल्ने
ताँमे ढुकुरको जोडीसँग
केको दुस्मनी हो ब्याधाको
जस्तो कि–
बाह्रैमास काम गर्नेसँग
दुस्मनी छ गरिबीको ।
आज बुझदैछु–
दुःख बराबर गाउँ
गाउँ बरबार आमा
र आमा बराबर दुःख भएपछि
दुःख सम्झे पनि आमाकै याद आउँदोरहेछ,
गाउँ सम्झे पनि आमाकै याद आउँदो रहेछ,
र आमा सम्झे पनि आमाकै याद आउँदोरहेछ ।
नोट:
पात्तलः– साह्रै ठूलो र निर्जन जङ्गल ।
रिङ्गिप:– पाँचथर जिल्लाको च्याङ्थापुदेखि पूर्व दक्षिणतर्फ लाठेहरू लगभग एकदिन हिँड्दा पुगिने भारतको बजार ।
विजनबारीः– रिङ्गिप भन्दा अलि टाढा रहेको भारतको निक्कै पुरानो र चर्चित बजार ।
बन्सो:– गाईबस्तुले साह्रै मन पराउने र ओसिलो ठाउँमा पाइने एकप्रकारको घाँस ।
खंखोला:– पाँचथरको फलैचा गाविसमा पर्ने ठाडो खहरे खोला ।
ब्याङ्ग्रे:– पाँचथरको फलैचा गाविसमा रहेको एउटा खोल्साको नाम ।
इवाँखोलो:– सिक्किमको सिमानामा पर्ने ताप्लेजुङ र पाँचथरको सिमाना भूमागमा रहेको तिम्बूपोखरीको निकास । यो खोलो ताप्लेजुङ र पाँचथरको वारपार सिमाना भएर बग्छ ।
ओडारे:– ताप्लेजुङ जिल्लाको सादेबा गाविसको एउटा ठूलो भीरको नाम ।
स्यालघुरी:– पाँचथरको फलैचा गाविसमा रहेको एउटा जङ्गलको नाम
मोच:– गाउँतिर साना नानीहरूलाई सेतो पखाला लाग्यो भने मोच (जागित्र) लाग्यो भनेर झारफुक गरिन्छ ।
तुलिगाँडाः– टाउको ठूलो भएको, झ्याम्मपरेको रुखमा र बथानमा बस्ने अनौठो प्रजातिको चरो ।
